Prebrojavanje mesija – Marko Bogunović


*umesto redovne kolumne*

Mnogo se toga dešavalo poslednjih nedelja. U Srbiji su završeni, da ne kažem, smuljani deveti predsednički izbori od razilaženja jugoslovenskih republika. Kandidat, koji je iz pozicije moći osvojio većinu glasova, matematički logično, ali politički apsurdno, slavi svoju pobedu kao veličanstvenu. Broje se glasovi, prebrojavaju se učesnici protesta koji su eskalirali posle izbora, broje se žrtve (i dalje) iz poslednjeg rata, iz NATO bombardovanja. Za sve to vreme, propagandna mašinerija vladajuće strukture radi kao podmazana pa su mi se u misli spontano uvukla neka poređenja. Bio je jednom jedan (samoproglašeni) mesija koji je u opštem režimu poniženosti ugrabio/dobio administrativnu tj. prividnu vlast, kao i današnji (samoproglašeni) mesija, koji koristi ekonomski kolonizovanu radnu snagu u prljavoj borbi za vlast a koji je ustvari posrednik između snažne finansijke/vojne sile i svega onoga što se u svojoj zemlji može (proćer)dati zarad ličnog bogaćenja. Pomislih, da li će i današnjeg premijerdsednika Vlade (”narodnog spasa i preporoda”) izvesni rođak pokušavati da politički rehabilituje za osamdeset godina, ako bi mu se, recimo, oduzela sve građanske privilegije i počasti nakon oslobođenja?

Milan Nedić i Adolf Hitler

Građanski nacionalisti koji danas na sraman pružaju podršku rehabilitaciji Milana Nedića i opravdavaju njegovu ulogu u okupacijskom aparatu nekakvim nacionalnim mesijanstvom, nalaze se na tankom ledu. Jedino što imaju su prazne mitske priče o nacionu. Te priče su ne samo šuplje već i opasne (kao što su danas šuplje i na duže staze opasne priče brojki ”zaposlenih” robova u perifernim konglomeratima stranih investitora). Jer se uvek mora poći od otvorene programske mržnje Nedića i njegove vlasti prema Jevrejima, konkretno stanovnicima mnogih gradova Srbije u vreme početka kolaboracije. Osim toga, ne može se Nedićeva pozicija braniti, npr. spašenim izbeglicama iz NDH dok su stanovnici same Srbije, nemačke okupacione zone u kojoj je Nedić predstavljao servisera nacističkih potreba i ideologa srpskog nacional-socijalizma, živeli u nemogućim uslovima ekonomske eksploatacije, inflacije, nestašice hrane, ogreva, odeće i slobode kretanja. Dok je zagovarao mirno sučeljavanje sa okupatorom i njegovim prohtevima i dok je u propagandnim novinama poput Novog vremena, čiji je urednik bio Stanislav Krakov, konstruisana kalkirana verzija nacizma, narod se gurao u redu za sto grama brašna a kod kuće čekao kada će nemački oficir upasti i tražiti da se iseli iz svog doma. Kao što je revolucija tekla paralelno sa borbom za oslobođenje, tako je tekao slatki nedićevski napor za održavanjem vlasti na temeljima srpske eugenike. Ovoj teoriji je kao ideolog služio i pomoćnik minstra prosvete Jonića, Vladimir Velmar-Janković.

Samo potomci nekadašnjih uživalaca svih građanskih privilegija u Nedićevoj komesarskoj upravi (pa i Kraljevini) mogu da izvlače na površinu i zlorabe tanku tezu o navodnoj pasivnosti i nemoći vlade nacionalnog spasa. Potpuno je jasno da je u hijerarhiji nemačkog okupacionog aparata ta vlada bila eksponent i izvršilac uredbi i zakona Trećeg rajha, baš kao što su sve vlasti poslednjih decenija, pa i ova, predusretljivi domaćini krupnog privatnog kapitala i stranih investitora. Međutim, u tom bukačkom naglašavanju i ponavljanju matrice o praktičnoj svrsi i navodno prinudnom karakteru Nedićeve vlade, zaboravlja se na njihove teorijske i propagandne aspekte. Jer, ova vlada je vodila posebnu politiku unutar politike a ona se sastojala od prepisivanja ideologije nacizma. Putem štampanih okupacijskih medija, kao što je, već pomenuto Novo Vreme, zatim Srpski narod, Obnova i Naša borba  itd. (suvišno je spominjati kojim smo mi propagandnim glasilima svedoci danas), temeljno i obilno se stvarala ideologija srpskog nacizma. Dakle, ne u jednom, već u pet ili više listova. Osim što je u sklopu te ideologije kao vrhovni utemeljivač hvaljen i ispevan Adolf Hitler i nacistička deca anđeoski pravilnih crta lica, u njoj je nasleđivana ideja o Novoj Evropi, praktično očišćenoj od svih Drugih. U okviru Srbije, to bi bili svi ne-Srbi (Nedićevi odredi su po nalogu efikasno vršili racije po romskim naseljima u okolini Beograda i sprovodili stotine potpuno nedužnih ljudi pred nemačke streljačke vodove – u znak odmazde).

Naslovna strana nedeljnog lista Srpski narod; obeležavanje Hitlerovog rođendana. List je pokrenut 1943. godine.

Ako je to bila politika spasa, kako to da je onda u okviru nje ubijeno i spaljeno stotine hiljada drugih stanovnika Srbije na otocima stradanja širom okupacione zone? Odokativno gledano, sa ’’spašenim’’ Srbima iz NDH i pomaganjem kod ubijanja ili ubijanjem stanovništva u Srbji u kukavički znak odmazde ili u borbi protiv NOP-a, Nedić je bio na nuli. Nedić je svakako bio nula. Jedna velika, zaobljena nula koja se, za vreme okupacije, prijatno utisnula reči živ0t dok je na vešalima slova r u reči smrt pokačeno hiljade mršavih, izgladnelih i pobijenih ljudi, među kojima su bili i oni koji su videli dalje od sitničavog pristajanja uz nacističku mašineriju smrti i koji su ponosno verovali da joj mora doći kraj. Naspram reči život u kojoj su hedonistički plivali leđno članovi vlade i ostali domaći namesnici nemačkog Trećeg rajha, reči smrt i beda, kojom su namenski mrvljene stotine hiljada raznolikih života, odzvanjaju glasnije, ma koliko da se danas pojačava buka advokata rehabilitacije.

Stoga je skoro nemoguće odupreti se želji da se povuče jedna kroki paralela između dva doba, uz svu opreznost kod pravljenja poređenja i pored sve razlike u kontekstualnom i istorijskom smislu, u čijem je centru: jedan čovek koji sebe indirektno (kroz medijsku propagandu) proglašava za ključnog faktora stabilnosti, figura koja će promeniti istoriju i spasiti ’’svoj narod’’ a koja zapravo koristi specifičan trenutak da bi do kraja ispunio svoj vlažni san o apsolutnoj moći (u svom selu) i upraznjavao svoje nacional-političke komplekse. U pitanju je, na koncu, figura koja nema većinsku podršku a i onu malu koja ima je nasilno stečena, koja se neprestano prikazuje kako radi i koja ima uzvišeno mišljenje o sebi . Uz takve političke silovatelje, spas je kratkoročan i to za odabrane. Tlačeni su tlačeni još više. Međutim, (samoprozvanim) nacionalnim mesijama je uvek unapred odbrojano.

Marko Bogunović

Leave a comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *