Naučni skup

POSLE NEOAVANGARDE: SRPSKA POEZIJA U 21. VEKU

21. novembar 2022.

Rektorat Univerziteta u Novom Sadu

–

PROGRAM

Pozdravna reč

–

Stevan Bradić, Filozofski fakultet Novi Sad, urednik skupa

Žarka Svirčev, Institut za književnost i umetnost Beograd, urednica skupa

–

Prva sesija

10.30 – 11.30

Vladimir Gvozden, Filozofski fakultet, Novi Sad

Poezija i iskustvo posle smrti utopije

 –

Hrvoje Tutek, Filozofski fakultet, Zagreb

„Zadnjih trideset godina“: nacija, tranzicija i poezija u svjetskom sistemu

–

Goran Korunović, Filološki fakultet, Beograd

Aksiološki pogled na savremenu srpsku poeziju

–

Stevan Bradić, Filozofski fakultet, Novi Sad

Rekonstituisanje predmeta prikazivanja u savremenoj srpskoj poeziji

–

Pauza

Druga sesija

11.45 – 12.45

Branislav Živanović, Filozofski fakultet, Novi Sad

Utopijska svest ili novi entuzijazam u savremenoj srpskoj poeziji

–

Luka Rudić, Filozofski fakultet, Novi Sad

Šta se desilo? O rečima priređivača o novoj srpskoj poeziji

–

Katarina Pantović, Institut za književnost i umetnost Beograd

O nekim aspektima mlade srpske poezije

–

Snežana Nikolić, Filozofski fakultet, Novi Sad

Dominantni problemi i poetičke tendencije srpske poezije nakon 2000.

Treća sesija

12.45 – 13.30

Žarka Svirčev, Institut za književnost i umetnost, Beograd

Beleške o pesništvu Ivane Maksić i Maje Solar

–

Dragan Babić

Rečenice između stihova: pojava romana u stihu u najnovijoj srpskoj književnosti

–

Aleksa Nikolić, Filozofski fakultet, Novi Sad

Selo moje lepše od Pariza: diskurzivni etosi Radmile Petrović i Eduara Luja

–

Adriana Dondo, Filozofski fakultet Novi Sad

Poezija i filozofija Mediterana u zbirci Pesma Galiota Branislava Živanovića

APSTRAKTI IZLAGANJA

 –

Dragan Babić

Rečenice između stihova: pojava romana u stihu u najnovijoj srpskoj književnosti

Među mnogobrojnim tendencijama, poetičkim okvirima, formalnim i žanrovskim inovacijama, i tematsko-motivskim dometima, pojava romana u stihu jedna je od onih novina koje su obeležile srpsku književnu produkciju u proteklih nekoliko godina. Pre svega naslovima Katarine Mitrović i Milene Marković, ovaj zaboravljeni žanr dobio je novu popularnost koja zahteva detaljnu analizu, temeljno promišljanje i skepulativno promišljanja o tome da li ove pojave označavaju početak nove škole pisanja ili se radi o izolovanim slučajevima, a upravo o ovim i srodnim temama će biti reči i u ovom radu.

–

—

Stevan Bradić

REKONSTRUISANJE PREDMETA PRIKAZIVANJA U SAVREMENOJ SRPSKOJ POEZIJI

U skladu sa tezama koje sam izneo na drugom mestu (Logične pobune, 2022; Zlatna greda, 2016), razvoj savremene srpske poezije može se posmatrati kao progresija određenih tendencija, unutar nesumnjivog pluralizma izraza. Ova progresija se odigravala u protekle dve decenije od poetika „pevane misli“, preko „stilizovanog impresionizma“, do „tautološke poezije“. Karakteristike ovih poetika mogu se odrediti u odnosu na njihovo pozicioniranje i problematizovanje samog pesničkog izraza u odnosu na pojmovni aparat mišljenja sa jedne strane i čulnog iskustva i način na koji se ono uspostavlja u domenu jezika, sa druge. U skladu sa time, smatram da u slučaju navedenih poetika, možemo govoriti o postupnom procesu rekonstituisanja predmeta prikazivanja, sa pridruženim kategorijama transparentnosti, celovitosti i jedinstva iskustva, koje prati obnavljanje zahteva za komunikativnošću pesništva. Književnoistorijski gledano, opisani zahtevi poetički odgovaraju periodu realizma, nakon koga se više ne mogu pojavljivati na neupitan način, pa se i posezanje za njima mora se razumeti unutar spleta relacija materijalne prozivodnje i distribucije književnih tekstova, kao i određenih eksplicitnih ili implicitnih, svesnih ili spontanih političko-ekonomskih zahteva. U ovom radu pokušaću da pružim iterpretaciju datog procesa, uzimajući u obzir da je čitava modernost suštinski obeležena procesom derealizacije čiji nosilac je kapitalizam, koji se u našem kontekstu javlja upravo u periodu pojave pomenutih poetika.

–

–

Adriana Dondo

POEZIJA I FILOZOFIJA MEDITERANA U ZBIRCI PESMA GALIOTA BRANISLAVA ŽIVANOVIĆA

 Fenomen Mediterana već dugo podstiče na stvaranje i promišljanje što umetnike, što teoretičare različitih branši. Ono što je svima zajedničko u susretanju sa njim, jeste isticanje njegove izuzetnosti, kao i izuzetnosti njegovog uticaja na čoveka u tom susretanju. Mediteran kao Otvorenost, kao prostor korespodencije neba i zemlje nudi nagoveštaj jedne slobode, koja je istaknuta i u predgovoru antologije „Logične pobune“, gde se primećuje kako poezija Živanovića u onom momentu kada progovara o Mediteranu postaje „oslobođena radost“, sam jezik se oslobađa! Namera autorke je da u ovom izlaganju interpretira Mediteran iz nagrađene zbirke pesama „Pesma Galiota“ kako u kontekstu nove srpske poezije i promena u pesničkom jeziku koje ona donosi, tako i u kontekstu filozofskih refleksija o tom izuzetnom prostoru koje nude Fridrih Niče u „Zori“ i Katerina Resta u „Geofilozofiji Mediterana“. Ovakvim pristupom nastojim da pokažem punoću i mogućnosti pesničkog izraza mlađih generacija srpskog pesništva, pri čemu je za potrebe ovog izlaganje uzet izraz otvoren kako za svakodnevicu, tako za filozofsku i društvenu teoriju.

–

–

Vladimir Gvozden

POEZIJA I ISKUSTVO POSLE SMRTI UTOPIJE

Poezija je od davnina bila oblik razmene i uzajamnosti, san o iskustvu, magija koje se deli na dar. Može li ona to biti ovde i sada? Svet 20. veka se kristalisao kao svet ispunjen nezadovoljstvom i materijalizmom u kojem ipak postoji otvorena i nesigurna umetnost koja svedoči o tome kako smo postali strani samima sebi. Кompleksno i neprozirno savremeno društvo vodilo je ka poeziji koja je zaobilazna, metaforična, alegorična, često i sama naprozirna. Nije teško složiti se sa činjenicom da su događaji i procesi iz 20. stoleća menjali naše iskustvo. Кao što na jednom mestu beleži Primo Levi: „Želeli mi to ili ne, svedoci smo i snosimo težinu te činjenice“. Iskustvo danas nije na ceni, ali tamo gde ga ima ono potražuje i novi odnos prema jeziku kao temelju izražavanja njegove napetosti. Vrtimo se u začaranom krugu, jer živimo u doba kada je sve vezano za jezik u krizi: poezija, filozofija, iskustvo. U tom smislu, glavni “zadatak” poezije 20. veka bio je vrlo težak: ona je neprestano morala da se suočava sa poreklom jezika, da traži istinsku mogućnost obraćanja u svetu uvek već ispričanih priča, i u svetu najpre postepenog i potom veoma ubrzanog procesa pražnjenja velikih ideoloških narativa. Uslov poezije je da dovodi u pitanje jezik, a kroz jezik i našu sliku sveta. Ali šta ona da čini kada je ta slika siromašna i kada je jezik postao oruđe materijalizma? Stoga moderna pesma ništa ne prepričava, ona hoće da kaže, ona je čista želja da se kaže nešto usred egzistencijalne ošamućenosti. Кoja i kakva reč može da stvori događaj? Šta ostaje od pesme nakon što se srušio svet? Šta ostaje od pesme nakon što se srušila poezija? Uprkos tome što je glas pojedinca, poezija je takođe kolektivna i oslikava moguće načine traganja za smislom u oblasti praznine. Ona čuva nadu da možemo biti gospodari jezika i samih sebe i da je veo nešto što može konačno da padne pred naletima istinskog življenja.

–

–

Goran Korunović

AKSIOLOŠKI POGLED NA SAVREMENU SRPSKU POEZIJU

U radu će težiti jednom mogućem aksiološkom razvrstavanju savremene pesničke produkcije u Srbiji. Namera je da se okvirno postave polazišta vrednosnih principa selekcije te da se u okvirima distinktivnih poetičkih polja, na osnovu tih principa, argumentuje izdvajanje pesničkih ostvarenja najdalekosežnijeg estetskog dometa. U tu svrhu uzimaće se u obzir, uz kritički otklon, dosadašnja kritičarska i antologijska nastojanja da se unutar integralnog poetičkog/pesničkog polja uspostavi vrednosna podela. Poseban akcenat biće na tome da se, s jedne strane, vrednosna optika primeni i na opuse već oformljene i u značajnoj meri prihvaćene na književnoj sceni, ali i da se, s druge strane, u pesničkim delima autora/autorki koji su na početku stvaralačkog puta, prepoznaju ostvarenja koja zaslužuju postojaniju pažnju književne javnosti.

–

–

Aleksa Nikolić

Selo moje lepše od Pariza: diskurzivni etosi Radmile Petrović i Eduara Luja

Fokusirajući se na zbirku poezije Moja mama zna šta se dešava u gradovima Radmile Petrović i roman Gotovo je sa Edijem Belgelom Eduara Luja, rad nastoji da pokaže kako se proces i priroda (izvan)tekstualne legitimizacije njihovog dela razlikuju, uprkos svim tematskim i stilskim sličnostima. Različito nastupajući u javnosti i na različit način pišući o istim temama, kao što su nasilje, rodne uloge u patrijarhatu, homoseksualnost i odnos selo–grad, dvoje autora zauzimaju različite pozicije na književnom polju. U pokušaju da objasni te procese legitimizacije, rad se oslanja se na koncepte autorskog stava (fr. posture d’auteur) i diskurzivnog etosa (fr. ethos discursif), razvijene kod teoretičara Žeroma Mezoza. Ti koncepti uzimaju u obzir odnos između književno-tekstualnog i javnog (verbalnog i neverbalnog) delovanja autora. Kroz diskurzivnu analizu teksta i kroz analizu pozicioniranja na književnom polju, mogu se odrediti dominantne crte diskurzivnog etosa dvaju autora, kao i njihovog (ne)verbalnog delovanja u javnoj sferi. Objektivističko-staloženi diskurzivni etos Eduara Luja i sujbektivističko-neposredni etos Radmile Petrović, legitimizuju njihova dela na posve različite načine i stavljaju naglasak na različite teme prisutne u njihovom delu. Ovakvim čitanjem književnog teksta, zajedno sa vantekstualnim autorskim strategijama i odnosima koji utiču na značenje samog teksta, opcrtavaju se i određene osobine datog književnog polja, pogotovo kada se radi o autorima koji insistiraju na autobiografskoj dimenziji pisanja i na detabuizaciji određenih društvenih fenomena.

–

–

Snežana Nikolić

DOMINANTNI PROBLEMI I POETIČKE TENDENCIJE SRPSKE POEZIJE NAKON 2000.

U ovom radu biće predstavljeni dominanti poblemi i teme novije srpske poezije na osnovu izbora iz poezije nekoliko pesnika i pesnikinja koji na različite načite pristupaju društvenoj stvarnosti, književnoj prošlosti, problemima jezika i identiteta. U tom konstekstu, biće reči i o mestu poezije u našem društvu, izmenjenim uslovima koji je konstituišu, kao i mogućim problemima u vezi sa shvatanjem same poezije.

–

–

Katarina Pantović

O NEKIM ASPEKTIMA MLADE SRPSKE POEZIJE

U radu se kritički razmatraju i tumače poetičke i kulturološke odlike mladog srpskog pesništva (druga decenija 20. veka). U aktuelnoj pesničkoj produkciji mlađe generacije uočava se nova poetička paradigma zasnovana na povlačenju pesničkih sredstava (pre svega metafore), deklarativnoj retorici, ideološkoj odn. delatnoj komponenti, težnji da se čitalac šokira i tako dalje, koji, u većoj ili manjoj meri, utiču na zaravnjivanje estetičke linije. Uz to je važno razmotriti na koji način ovome doprinose (i na to utiču) sve popularniji kursevi i radionice kreativnog pisanja, te kako se pojedine mlade izdavačke kuće spram ove poetičke paradigme profilišu na književnom tržištu (koje neretko prevazilazi književno), kao i njihovi autori i autorke.

–

–

Luka Rudić

ŠTA SE DESILO? O REČIMA PRIREĐIVAČA O NOVOJ SRPSKOJ POEZIJI

U ovom izlaganju pokušaćemo da govorimo o novoj/novijoj srpskoj poeziji iz jedne nešto manje uobičajene perspektive: iz perspektive priređivača i antologičara, onih kojima se nakon napornog antologičarskog sakupljačkog posla nametnuo zadatak da nešto kažu, nekako ocene i prokomentarišu kako sopstveni poduhvat, tako i ono što novija srpska poezija predstavlja. U tom smislu, pokušaćemo da sprovedemo uporednu analizu predgovora kojima su priređivači izbora/antologija pokušavali da odgovore na gorepomenuti zadatak: analiziraćemo predgovor Logičnih pobuna (2022) Stevana Bradića, Radojčićev predgovor za Senke i njihovi predmeti (2021), Stojnićev predgovor Prostora i figura (2012), Miloševićev predgovor za antologiju Iz muzeja šumova (2009). Svi pomenuti predgovori, ali i oni koje nismo pomenuli a dotiču se nove/novije srpske poezije, dele slične motive: gotovo programski počinju razmatranjem ideološko-političkih prilika devedesetih, te ratnog stanja i raspada druge Jugoslavije. Kroz komparativnu analizu njihovih stanovišta, pokušaćemo da pružimo još neke moguće odgovore o uticaju datih prilika na noviji poetski izraz. Međutim, priređivači govore i o drugim motivima: naime, raspadom bivše zemlje, poezija iz okrilja socijalne države pada u ruke tržišta. Posledice tog zagrljaja nešto su što autore ovih tekstove izuzetno interesuje. Na njihovom tragu, pokušaćemo da pružimo odgovore na pitanja o prirodi tog odnosa, ali i o načinu na koji su pesnici i pesnikinje mlađe generacije odgovarali na takvu, novonastalu situaciju.

–

–

Žarka Svirčev

 BELEŠKE O PESNIŠTVU IVANE MAKSIĆ I MAJE SOLAR

U radu ću izložiti čitanje pesništva Ivane Maksić i Maje Solar iz perspektive interdiskurzivnosti. Čitanje ove dve autorke u zajedničkom okružju motivisano je kako njihovim srodnim stvaralačkim senzibilitetima i njihovim susretima na polju aktivizma, tako i na mom čitalačkom uverenju da je reč o posve specifičnim stvaralačkim projektima na savremenoj (pesničkoj) sceni, te specifičnim ženskim pesničkim figurama. Fizionomiju njihove specifičnosti   nastojaću da prevedem iz sfere čitalačke intuicije i privrženosti u sferu interpretativne promišljenosti i argumentacije. Istraživačku pažnju ću usmeriti ka sledećim aspektima njihovog pesništva, nastojeći da ih istorizujem u pripadajuće im pesničke tradicije: jezički eksperiment u kontekstu (savremene) fetišizacije jezika, mišljenje i suosećavanje u zajedništvu koje je upisano kako u njihovom jezičkom iskustvu tako i na referencijalnoj ravni njihovog pesništva, te koncepti prekarijalnog tela. Uvažavajući poetičke specifičnosti njihovih autorskih opusa i stvaralačkih ličnosti, pokušaću da ocrtam model izlučen iz njihovih pesničkih zbirki koji bi potencijalno mogao da funkcioniše kao heuristički okvir za interpretaciju (savremenog) pesništva.

–

–

Hrvoje Tutek

„ZADNJIH TRIDESET GODINA“: NACIJA, TRANZICIJA I POEZIJA U SVJETSKOM SISTEMU

Izlaganje će biti posvećeno općim teorijskim problemima s kojima se suočavaju pokušaji historizacije književne proizvodnje tijekom „zadnjih trideset godina“ na bivšoj socijalističkoj (polu)periferiji. Pokušat ćemo tako problematizirati nacionalnu književnost, odnosno nacionalno pjesništvo, ne u njenim partikularnim pojavnostima, fokusirajući se na korpus pojedinačnih tekstova i otkrivajući njihove formalno-književne karakteristike ili društvene uvjete proizvodnje, već ćemo propitati domet i limite nacionalne književnosti kao historiografskog koncepta. Drugim riječima, i preciznije, problematizirat ćemo koncept nacionalne književnosti iz perspektive čija osnovna analitička kategorija nije nacija, već svjetski sistem. Iz ove perspektive, koja naciju i proizvodnju kulturnih formi na njenom teritoriju ne postavlja kao samorazumljiv društveno-povijesni referent i „prirodni“ kontekst rasprava o književnosti, moguće je „zadnjih trideset godina“ jasnije promotriti u odnosu prema nadnacionalnim procesima kao što su post-socijalistička tranzicija, „kraj povijesti“ i globalna dinamika kapitalističkih društvenih odnosa. Ovakvom metodologijom moguće je ne samo postaviti materijalistički dosljedniji historiografski okvir za rasprave o književnoj formi nego što je to nacija, dati svježe odgovore na pitanja poput „zašto se stvara dojam da se poezija okončala s raspadom SFRJ“, već i zaobići ograničenja nacionalne/nacionalističke književne historiografije koja naciju i nacionalističku ideologiju perpetuira kroz organizacijske kategorije svojeg diskursa.

–

–

Branislav Živanović

UTOPIJSKA SVEST ILI NOVI ENTUZIJAZAM U SAVREMENOJ SRPSKOJ POEZIJI

U radu ćemo se baviti artikulacijom utopijskog mišljenja i mišljenja utopije na korpusu pesama genarcije srpskih pesnikinja i pesnika rođenih s kraja sedamdesetih, tokom osamdesetih i devedesetih godina 20. veka veka, čija se spisateljska praksa i poetički modusi zasnivaju na poverenju u jezik i različitim aspektima društvene stvarnosti prema stepenu realne mogućnosti posredovanih sadašnjošću. Oslanjanjem na teoretičare utopije (E. Bloh, L. Mamford, L. T. Sardžent, D. Suvin, F. Džejmson Z. Đergović-Joksimović) i promišljanje prirode vremena (Bergson, Pule), pristupićemo poeziji savremenih stvaralaca kroz nastojanje da beleži trenutke, slike, refleksije različitih iskustava življenja pomoću kojih objavljuje trijumf trajanja.